"มาฆะ-ราคะ" บูชา พุทธศาสนาเป็นศาสนาแห่งความรัก พระพุทธเจ้ามีพระนามอีกอย่างหนึ่งว่า พระมหาการุณิโก แปลว่า "พระผู้มีความรักที่แท้"

นิยาม "รัก" จาก "ว.วชิรเมธี" "มาฆะ-ราคะ" บูชา พุทธศาสนาเป็นศาสนาแห่งความรัก

กลีบ กุหลาบถูกเด็ดปลิวโปรยร่อนเพื่อเคล้าประสานสร้างบรรยากาศวันแห่งความรักนาน นับนานหลายปีผ่าน สังคมไทยร่ายรำไปตามวัฒนธรรมตะวันตก 14 กุมภา วันวาเลนไทน์ กลายเป็นเทศกาลที่เด็กวัยรุ่นต่างใจจดใจจ่อเฝ้ารอ เพื่อที่สุดท้ายแล้วจะได้หวังผสมเสน่ห์แห่งกามารมณ์กลมกลืนไปยามค่ำคืน

โลกแห่งความจริง เด็กรุ่นใหม่มองผ่านและละเลยวันเพ็ญเดือน 3 "มาฆบูชา" ที่ปีนี้มาเยือนก่อนวันแห่งความรัก 5 วัน

แต่กลับไม่ลืมที่จะหาช่อดอกไม้ ช็อกโกแลต และของขวัญรูปหัวใจ

รสธรรมหรือหอมหวานกว่ารสรัก

พระ มหาวุฒิชัย วชิรเมธี หรือ ว.วชิรเมธี ผู้ก่อตั้งสถาบันวิมุตตยาลัย วิสัชนาปรัชญาการศึกษาเพื่อพัฒนาศักยภาพแห่งการตื่นรู้ สู่อิสรภาพไว้ว่า

"มหาสมุทรมีรสเค็มเพียงรสเดียวฉันใด พระธรรมวินัยก็มีรสเดียวคือ วิมุตติรส ฉันนั้น"

พระ อาจารย์ ว.วชิรเมธี เจริญสติต่อความเปลี่ยนแปลง ทางสังคมในยุคโลกาภิวัตน์ และยอมรับในสัจธรรมว่า เปรียบวันมาฆบูชาเป็นการเดินขึ้นเขา ส่วนวันวาเลนไทน์เป็นการเดินลงเขา

ธรรมชาติของคนย่อมชอบที่จะเดินลงเขาทั้งนั้น

ระหว่าง ที่อวลไปด้วยกรุ่นไอรัก บรรทัดต่อไป โปรดตาม พระอาจารย์ ว.วชิรเมธี ก้าวย่างขึ้นเขาทีละขั้น เพื่อสดับนิยาม "รักแท้" ในสมณเพศ

"หนุ่ม สาวรุ่นใหม่ควรจะเรียนรู้ว่า ความรักมีหลายมิติ แต่ที่เราหยิบมาเน้นทุกวันนี้มีมิติเดียวคือความรักในเชิงชู้สาว ซึ่งมักจะไปจบที่การมีความสัมพันธ์ เพราะว่าไม่อยากจะผูกพัน และนั่นเป็นเหตุให้ก่อปัญหาสังคมตามมามากมาย เพราะฉะนั้นเขาควรจะเปิดใจให้กว้าง เพื่อที่จะได้เรียนรู้ว่าแท้ที่จริงนั้น ความรักเป็นอะไรที่มากกว่าความสัมพันธ์ในเชิงชายหนุ่มหญิงสาว"

"ใน ทรรศนะของอาตมาที่สรุปมาจากองค์ความรู้ทางพุทธศาสนา ความรักมีด้วยกัน 4 มิติ 1.รักตัวกลัวตาย 2.รักใคร่ปรารถนา 3.รักเมตตาอารี 4.รักมีแต่ให้"

พระ อาจารย์ ว.วชิรเมธี อธิบายว่า 1.รักตัวกลัวตาย เป็น ความรักอิงสัญชาตญาณพื้นฐานของการมีชีวิต ความรักเช่นนี้มีอยู่ในสิ่งมีชีวิตทุกประเภท อันตรายของความรักชนิดนี้ คือถ้ามีมากเกินไปจะกลายเป็นความเห็นแก่ตัว และบางครั้งเพื่อที่จะปกป้องตัวเอง ก็ถึงกับต้องฆ่าคนอื่น

2.รักใคร่ ปรารถนา เป็นความรักอิงสัญชาตญาณการสืบพันธุ์ มีความสัมพันธ์ฉันชู้สาวเป็นเครื่องมือของความรักชนิดนี้ ความรักชนิดนี้ถ้าวิเคราะห์ลึกๆ มีความโลภเจืออยู่ นั่นก็คืออยากจะได้ ใคร่จะครอบครอง และถ้าตัวเองได้ตามที่ต้องการก็ถือว่าประสบความสำเร็จในความรักชนิดนี้ แต่ถ้าเมื่อไหร่ก็ตามไม่ได้ตามที่ต้องการ ความโลภอาจจะกลายเป็นความแค้น

" และนั่นเป็นเหตุให้หลายครั้ง คนที่รักกันแต่พอผิดหวังจากความรัก จึงลงเอยด้วยการทำร้ายซึ่งกันและกัน และในบางกรณีถึงขั้นฆาตกรรม ชำแหละคนรักเป็นศพ ไหนบอกว่ารัก ทำไมต้องจบด้วยการฆาตกรรม เพราะลึกๆ แล้วไม่ใช่รัก เป็นแค่ราคะ คือความปรารถนาในกามารมณ์ และเป็นเพียงความโลภ คือต้องการที่จะครอบครองมาเป็นเจ้าของเพียงหนึ่งเดียว ดังนั้นความรักชนิดนี้จึงไม่ปลอดภัย ต้องก้าวไปหาความรักที่สูงขึ้น"

ความ รักที่ 3 คือ รักเมตตาอารี คือความรักที่อิงและร่วมทางวัฒนธรรมบางอย่าง เช่น มีสายเลือดเดียวกัน พ่อแม่ก็จะรักลูกมาก เพราะลูกก็คือสำเนาของตนเอง คนที่ถือศาสนาเดียวกันก็จะรู้สึกเป็นพวกเพราะมีศาสดาคนเดียวกัน คนที่ถือสัญชาติเดียวกันก็จะรู้สึกเป็นพวกกับคนสัญชาติเดียวกัน และมนุษย์ด้วยกันก็จะรู้สึกว่าต้องให้ความสำคัญกับมนุษย์มากกว่าสัตว์

" ความรักเช่นนี้เป็นความรักที่อาศัยโยงใยทางวัฒนธรรมเป็นเครื่องหล่อเลี้ยง เราจะรักใครก็ตามที่เราเชื่อมโยงทางวัฒนธรรมได้ในแง่ใดแง่หนึ่ง เช่น ถ้าเราเดินอยู่ในอเมริกาแล้วเจอคนไทย เราจะรู้สึกปีติเบิกบานขึ้นมาทันที ทั้งๆ ที่ฝรั่งที่เราเจอก็คนทั้งนั้นแต่เราจะเฉยๆ ถ้าคนไทยคนนั้นเป็นชาวพุทธเหมือนกับเรา ก็ยิ่งดีใจใหญ่ ทำไมเป็นอย่างนั้น เพราะลึกๆ เรามีโยงใยทางวัฒนธรรมร่วมกันบางสิ่งบางอย่าง ความรักชนิดนี้ทำให้มนุษย์รวมกันเป็นหมู่เป็นคณะเป็นกลุ่มเป็นก้อน

แต่ อันตรายของความรักชนิดเช่นนี้ก็คือ บางครั้งมันกลายเป็นความหลงผิด ยึดติดถือมั่นในกลุ่ม ในหมู่ ในพรรค ในเผ่า ในพันธุ์ของตัวเอง แล้วกลายเป็นสงครามระหว่างชาติพันธุ์ ระหว่างผิวสี ศาสนา ลัทธิ การเมือง ซึ่งเคยมีตัวอย่างมาแล้วนับครั้ง ไม่ถ้วน เช่น ฮิตเลอร์สังหารชาวยิวเพราะอะไร หรือสงครามครูเสดเกิดขึ้นยาวนานหลายร้อยปี ก็เพราะทุกคนอยากจะปกป้องพระเจ้าของตนเอง รวมทั้งสงครามแบ่งแยกดินแดนทั้งหลาย ความรักชนิดนี้ลึกๆ เข้าไปอาศัยคำว่าลัทธิ อุดมการณ์เป็นเครื่อง หล่อเลี้ยง เป็นเครื่องเชื่อมโยงที่สำคัญ"

พระอาจารย์ ว.วชิรเมธี ยังรวมถึงการแบ่งฝักแบ่งฝ่ายทางการเมืองที่มีทั้ง เสื้อเหลืองและเสื้อแดง หรือทุกสิ่งทุกอย่างที่มนุษย์เข้าไปยึดติดถือมั่นแล้วมีอิทธิพล ต่อการดำเนินชีวิต

"ความรักของสีเหลืองสีแดงก็เป็นความรักในประเภท ที่ 3 นี้ด้วย ความรักชนิดที่ 1 ที่ 2 และชนิดที่ 3 ก็ยังไม่ปลอดภัย ต้องพัฒนาต่อไปถึงความรักประเภทที่ 4 คือ รักมีแต่ให้"

"รักมีแต่ให้ เป็นความรักที่มาพร้อมกับปัญญา ความรักที่ 1-3 อิงอารมณ์คือความรู้สึกเป็นรากฐานที่สำคัญ แต่ความรักชนิดที่ 4 อิงปัญญาคือความรู้สว่างกระจ่างแจ้งในโลกและชีวิต ถูกต้องตรงตามความเป็นจริง จนมนุษย์สามารถถอดถอนตัวเองออกมาจากมายาคติ คือสิ่งที่เป็นความลวงทุกชนิด เหมือนพอเมฆที่เคลื่อนออกไป ฟ้าก็เปิด ทอดตามองไปทางไหนก็เห็นแต่แสงสว่างในทิศทั้ง 4"

"ไม่มีอะไรอีกที่ เป็นความลับดำมืดหรือเคลือบแคลงสงสัยมัวเมา ความรักชนิด เช่นนี้เกิดขึ้นก็ต่อเมื่อเรามีปัญญาที่จะหยั่งรู้ ถึงความจริงของโลกและชีวิตอย่างตรงไปตรงมา เช่น ถ้าเราเห็นเงิน เราก็รู้ว่าเงินเป็นเพียงสิ่งสมมติที่มนุษย์สร้างขึ้นมา เราใช้เงินเสร็จแล้ว เราก็สามารถปล่อยวางมันได้ เราใช้เสื้อผ้าเสร็จแล้วเราก็สามารถถอดวางไว้ได้ เรามียศ เราใช้ยศเสร็จแล้วเราก็ไม่ยึดติดยศ เรามีทรัพย์สมบัติ เราก็บอกว่าสรรพสิ่งคือของใช้ไม่ใช่ของฉัน"

"พอเรามีความเข้าใจโลก และชีวิตตามความเป็นจริงอย่างนี้ ปัญญาของเราจะเป็นอิสระ พอปัญญาของเราเป็นอิสระแล้ว ทอดตาไปทางไหนใจเราก็กว้างขวาง หมดความยึดติดถือมั่น ทอดตาไปทางไหนก็ไม่เห็นใครว่าเป็นเสื้อเหลืองเสื้อแดง เพราะสิ่งเหล่านั้นคือเปลือกของความเป็นมนุษย์ที่เราสมมติขึ้นมาเองทั้งหมด ทอดตาไปทางไหนคุณก็จะเห็นแต่มนุษยชาติกระจายอยู่ ทั่วทุกหนทุกแห่ง เขากับเราแตกต่างกันเพียงเปลือกผิวภายนอก แต่โดยเนื้อหาสาระก็คือ สิ่งมีชีวิตที่เรียกกันว่ามนุษยชาติ ไม่มีใครสูงกว่าใคร ไม่มีใครต่ำกว่าใคร มีแต่สิ่งมีชีวิตที่เรียกกันว่าคน นั่นคือความจริงสุดท้าย พอจิตของเราเป็นอิสระอย่างนี้แล้ว ความรู้สึกในเชิงแบ่งแยกหายไป ความรู้สึกในเชิงถือเขาถือเราหายไป ความรู้สึกในเชิงเปรียบเทียบหายไป ทอดตามองไปทางไหนก็เห็นแต่คนที่เสมอกันกับเรา และนั่นคือเหตุที่ทำให้เราเรียนรู้ที่จะรักคนอื่นพอๆ กับที่เรารักตัวเอง ความรักเช่นนี้เมื่อเกิดขึ้นแล้วจะนำความรักที่แท้มา นั่นคือความกรุณา รักแท้คือกรุณา"

พระอาจารย์ ว.วชิรเมธี อธิบายต่อไปอีกว่า กรุณาก็คือความสงสารอันใหญ่หลวง ซึ่งทำให้เราไม่สามารถทำร้ายใครได้อีกเลย เพราะทอดตาไปทางไหนก็ล้วนแล้วแต่เป็น พี่น้องท้องเดียวกันกับเราทั้งหมดทั้งสิ้น เมื่อปัญญาทำหน้าที่เปิดประตูหัวใจของเราแล้ว ธารน้ำแห่งความรักก็จะไหลหลั่งถั่งท้นออกมา ชโลมชาวโลกให้อยู่กันฉันพี่ฉันน้อง

"อุปมาให้เห็นง่ายๆ รักแท้คือกรุณา เปรียบเสมือนแสงเดือนแสงตะวันที่สาดลงผืนโลก โดยที่ไม่เคยเรียกร้องค่าตอบแทน เป็นน้ำก็ไหล เป็นจันทร์ก็ส่อง เป็นนกก็ร้องเพลง โดยไม่เคยถามว่าใครเคยเห็นความสำคัญของฉันหรือ โดยไม่เคยถามว่าฉันจะได้อะไรตอบแทนไหม ฉะนั้นวิวัฒนาการสูงสุดของความรักก็คือ รักแท้คือกรุณา เราต้องไปให้ถึงความรักชนิดเช่นนี้ จึงจะเป็นความรักที่ดีที่สุด ที่ไม่เพียงแต่คนหนุ่มสาวเท่านั้น มนุษยชาติจะต้องไปให้ถึง"

ถึง กระนั้น พระอาจารย์ ว.วชิรเมธี ก็นิยามความรักให้เป็นเรื่องที่เข้าใจได้ง่ายว่า ความรัก คือการตระหนักรู้ในสัจธรรม แล้วเราสามารถถอดถอนตัวเองออกมาจากความโลภ ความโกรธ ความหลง ได้อย่างสิ้นเชิง มีหัวใจที่บริสุทธิ์ หมดจด แล้วก็แผ่ความรักนั้นออกไปรักคนได้ทั้งโลก ความรักในทรรศนะของอาตมากล่าวอย่างสั้นที่สุดคือกรุณา คือจิตใจอันใหญ่หลวงที่สามารถรักคนได้ทั้งโลกโดยไม่เลือกชั้นวรรณะ รักแท้คือกรุณาจะมาหลังจากการผลิบานทางปัญญาเสมอไป ถ้าไม่ได้มาพร้อมปัญญาเป็นได้แค่มายาการณ์ชนิดหนึ่ง พูดง่ายๆ เป็นได้แค่ความรู้สึก

"ฉะนั้นถ้าไปดูพระพักตร์ของพระพุทธรูป ทุกองค์ ยิ้มทุกองค์ ทำไมยิ้ม เพราะจิตท่านเบิกบานผ่องใส ท่านจึงกลายเป็นผู้ที่ยิ้มให้กับคนทั้งโลก รักที่แท้จะเป็นอย่างนั้น เราเกลียดใครไม่ลงเลย"

"ฉะนั้นพุทธศาสนานี้ จึงเป็นศาสนาแห่งความรัก เริ่มต้น พระพุทธเจ้าก็รักใน โพธิญาณ ใช้วันเวลาทั้งหมด 84,000 อสงไขย กำไร 100,000 กัลป์ ทุ่มเทปัจจัยลงไปในโพธิญาณ รักในการที่จะเป็นพระพุทธเจ้า และเมื่อบรรลุเป็นพระพุทธเจ้า ก็ไปถึงตาน้ำที่แท้ ตลอดเวลา 45 ปีหลังจากที่ตรัสรู้ เสด็จพุทธดำเนินไปทุกหนทุกแห่งเพื่อหว่านโปรยพุทธธรรมอันเป็นเครื่องมือ ที่จะนำชาวโลกไปสู่ความรักที่แท้ และด้วยเหตุดังนั้น พระพุทธองค์จึงมีพระนามอีกอย่างหนึ่งว่า พระมหาการุณิโก แปลว่า พระผู้มีความรักที่แท้"

"เพราะฉะนั้น พุทธศาสนาเป็นศาสนาแห่งความรัก และเราชาวพุทธทุกคน เมื่อเข้าใจพุทธธรรมอย่างถึงที่สุดแล้ว เราจะกลายเป็นผู้ที่มีความรักอย่างลึกซึ้งที่สุด"

หากแต่เมื่อมองกลับมายังสังคม ปัจจุบันที่เยาวชนห่างไกลวัด พระอาจารย์ ว.วชิรเมธี มองปัญหาอย่างเข้าใจว่า

" การที่คนไทยซึ่งส่วนใหญ่เป็นชาวพุทธให้ความสำคัญกับวันวาเลนไทน์มากกว่า วันมาฆบูชา อันนี้เป็นเหตุผลที่เข้าใจได้ ก็วันมาฆบูชานั้นมีบรรยากาศทางศาสนา และเป็นศาสนาที่ชวนให้เราทวนกระแสกิเลสด้วยซ้ำไป มนุษย์ส่วนใหญ่ไม่อยากทวนกระแสกิเลส อยากจะเดินตามกิเลสอย่างเชื่องๆ มากกว่า แต่วันวาเลนไทน์นั้นมีบรรยากาศของการทำอะไรตามใจกิเลส กล่าวให้เห็นภาพลักษณ์ วันมาฆบูชา มีบุคลิกภาพเหมือนการชวนให้คนทั่วไปเดินขึ้นเขา ส่วนวันวาเลนไทน์นั้นเหมือนการชวนให้คนทั่วไปเดินลงเขา คนส่วนใหญ่จะรู้สึกรื่นรมย์ตอนเดินลงเขามากกว่าตอนเดิน ขึ้นเขา เพราะวันมาฆบูชานั้นชวนให้ทวน กระแสกิเลส ส่วนวันวาเลนไทน์ชวนให้ไหลตามกระแสกิเลส ก็ในเมื่อมันสอดคล้องกับธรรมชาติของมนุษย์ ทำไมมนุษย์จะไม่ชอบวันวาเลนไทน์ นี่เป็นเหตุผลทางจิตวิทยาที่เข้าใจได้"

"ต้องยอมรับอยู่อย่างหนึ่ง ว่า ชาวพุทธไทยห่างจากพุทธศาสนามาก ทั้งในเชิงเนื้อหาสาระ ทั้งในเชิงวิถีชีวิตประจำวัน และต้องยอมรับความจริงอย่างหนึ่งว่า สถาบันสงฆ์ในสังคมไทยเอง ก็มีแก่นสารใน เชิงเนื้อหาสาระน้อยลง นั่นเป็นเหตุให้ พุทธศาสนาในสังคมไทยเวลานี้เหมือนต้นไม้ที่กำลังยืนต้นตาย รักษาไว้ได้แต่ภาพลักษณ์อันสวยหรู แต่เนื้อหาสาระนั้นนับวันจะหาได้ยากยิ่งขึ้นทุกที"

พระอาจารย์ ว.วชิรเมธี วิเคราะห์ว่า การที่องค์กรหลักของสถาบันพุทธศาสนาในสังคมไทยห่างไกลจากเนื้อหาสาระที่แท้ จริง นั่นก็เป็นเหตุผลหนึ่งที่ทำให้คนร่วมยุคร่วมสมัยพากันถอยห่างออกไปจากสถาบัน ศาสนา และทั้งๆ ที่สภาพสังคมโดยทั่วไปเป็นอย่างนี้ ที่น่าเป็นห่วงที่สุดก็คือ ผู้ที่อยู่ในสถาบันศาสนาเองก็ไม่ตระหนักรู้ ไม่เพียงไม่ตระหนักรู้ บางทีปล่อยให้ปัญหานั้นคาราคาซัง กลายเป็นเรื่องที่สะเทือนใจในหมู่ ชาวพุทธ เช่น กรณีพระตุ๊ด พระเกย์ พระแต๋ว หลวงเจ๊ เยอะแยะมากมายกระจายกันอยู่ไปทุกหนทุกแห่ง

"นี่ คือสิ่งที่สะท้อนให้เห็นว่า องค์กรกำลังถอยหลังเข้าไปสู่ความเสื่อมอย่างน่าเป็นห่วงที่สุด ถ้าสถาบันสงฆ์ซึ่งเป็นสถาบันตัวอย่างทางจริยธรรมยังเสื่อมได้ถึงขนาดนี้ ก็ไม่ต้องพูดว่าชาวบ้านจะเสื่อมกันขนาดไหน นี่เป็นเรื่องที่สะเทือนใจมากที่เราคนไทยจะต้องมาร่วมกันคิดหาทางออก เพราะมิเช่นนั้นแล้ววันมาฆบูชา จะเป็นได้แค่วันที่คนไทยทั่วประเทศ ตั้งแต่พระสงฆ์ รัฐบาล เด็กและเยาวชนร่วมกันจัดงานอีเวนต์ขึ้นมาหลอกตัวเองเท่านั้น ไม่มีผลอะไรในทางเนื้อหาสาระ"

"แล้วก็มาภาคภูมิใจว่า นี่ไง พุทธศาสนามั่นคง คนไทยเข้าวัดมากขึ้น อาตมาคิดว่านี่เป็นดัชนีชี้วัดที่ไร้สาระโดยสิ้นเชิง ความมั่นคงของพุทธศาสนาไม่ควรจะวัดที่ประชาชนเข้าวัดมากขึ้น แต่ควรจะวัดที่ประชาชนดำเนินชีวิตมีเนื้อหาสาระตรงกับพุทธศาสนามากขึ้น"

กับ ค่านิยมที่คู่รักหมายปองจะใช้โรงแรมเป็นสถานที่สุดท้ายของค่ำคืนแห่งความรัก "ราคบูชา" พระอาจารย์ ว.วชิรเมธี อธิบายให้เห็นว่า ศาสนาพุทธ กับ กามารมณ์ นั้นมีเหตุและผลสอดรับกันอยู่

"พุทธศาสนาไม่ได้ห้ามใครให้เข้าหรือ ไม่ให้เข้าโรงแรม แต่พุทธศาสนาจะบอกว่าความเหมาะความควรอยู่ตรงไหน เราต้องไม่ลืมว่าพุทธศาสนามีหลักคำสอนที่เป็น positive มาก เราจะเคารพในวิจารณญาณของมนุษยชาติทั่วโลกเลย เราจะบอกว่าถ้าคุณทำอย่างนี้แล้ว คุณจะทุกข์นะ คุณทำอย่างนี้แล้ว คุณจะสุขนะ จากนั้นคุณเลือกเอาสิ คุณจะสร้างเหตุแห่งทุกข์หรือสร้างเหตุแห่งสุข นั่นเป็นวิจารณญาณของคุณ"

" ถ้าคุณเข้าโรงแรมแล้ว คุณมีทุกข์หรือคุณมีสุข คุณไปพิจารณาเอง ถ้าเขามีศักยภาพในทางพินิจพิจารณา เขาก็จะสร้างเหตุแห่งสุข เขาจะรู้เองว่า โรงแรมกับวัยของเขาในขณะนั้นคู่ควรกันหรือไม่คู่ควร นี่คือลักษณะของพุทธศาสนา"

"พุทธศาสนาจะไม่มีลักษณะคำสอนแบบ dogma หรือเทวโองการสั่งลงมา ห้ามทำ ไม่มี พุทธศาสนาจะบอกว่า ทางนี้ทำแล้วดี อันนี้ทำแล้วควร อันนี้ทำแล้วชีวิตมีความสุข อันนี้ทำแล้วจะเสียน้ำตา นี่คือลักษณะของพุทธศาสนา เป็น positive religion"

พระอาจารย์ ว.วชิรเมธี วิพากษ์ต่ออีกว่า แต่ทุกวันนี้ที่เราคนไทยรู้จักพุทธศาสนาเป็น negative religion คือเป็นศาสนาที่ สั่ง บังคับ ห้าม ตอนหลังนี้หนักกว่านั้น มีผู้พยายามที่จะทำให้พุทธศาสนาเป็น untouchable buddhist คือแตะไม่ได้ ใครวิพากษ์วิจารณ์หน่อยไม่ได้ เขียนรูปสันดานกาหน่อยไม่ได้ หนักเข้าๆ พุทธศาสนาจะถูกรวบไปเป็นขององค์กรใดองค์กรหนึ่ง ซึ่งบอกว่ารักพุทธศาสนามาก

" ศาสนาไหนก็ตาม องค์กรไหนก็ตาม ที่ไม่ยอมให้ใครแตะ หรือไม่ยอมให้ใครวิพากษ์วิจารณ์ ในที่สุดองค์กรนั้นจะตายทั้งๆ ที่ยังอยู่ จะไม่มีเนื้อหาสาระอะไรเลย"

และแม้ว่าสุดท้าย "เสียงธรรมะ" อาจเบากว่า "เสียงราคะ"

แต่ปฏิเสธไม่ได้ว่า ความรักของพระอาจารย์ ว.วชิรเมธี อาจเข้าไปสั่นคลอนถึงโครงสร้างสถาบันพุทธศาสนาด้วยความกรุณา

เพื่อที่ว่าปีหน้าและทุกๆ ปีต่อไป สังคมไทยจะได้ไม่ต้องปริวิตกกับค่านิยมของ วัยรุ่นที่หมุนแซงโลกใบนี้ไปตั้งนานแล้ว